Nét đẹp của bức tranh kinh thành xưa qua bài ca dao: Gió đưa cành trúc la đà

Ca dao, dân ca phản ánh đời sống tinh thần phong phú của người xưa. Trong đó đề tài miêu tả cảnh đẹp đất nước chiếm một mảng khá lớn. Mỗi bài ca dao nói về cảnh đẹp là một bức tranh phong cảnh tuyệt vời, ẩn chứa lòng tự hào, tình cảm gắn bó thiết tha, sâu nặng với quê hương, xứ sở. Bài ca dao nói về cảnh đẹp Hồ Tây ở thủ đô Hà Nội đã được lưu truyền rộng rãi trong dân gian và trở thành lời ru quen thuộc của các bà mẹ:

Gió đưa cành trúc la đà,

Tiếng chuông Trấn Vũ canh gà Thọ Xuơng

Mịt mùng khói toả ngàn sương,

Nhịp chày Yên Thái mặt gương Tây Hồ.

Hồ Tây xưa có tên là hồ Lãng Bạc (tức cái bến có sóng lớn), hay còn gọi là Dâm Đàm (hồ sương mù) vì thường vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối, sương phủ dày trên mặt nước. Vì ở vị trí phía Tây nên sau này nó được đổi tên thành Hồ Tây. Xung quanh là những địa danh nổi tiếng của đất Thăng Long: chùa Trấn Vũ, huyện lị Thọ Xương, làng Yên Thái (vùng Bưởi) chuyên làm nghề giấy (vỏ cây đó được ngâm mềm, giã nhuyễn rồi cán mỏng thành giấy), phường Nghi Tàm, quê hương của Bà Huyện Thanh Quan, nữ thi sĩ nổi tiếng của đất nước ta.

Bức tranh về Hồ Tây là bức tranh toàn cảnh mang ý nghĩa bao quát. Đây là cảnh hồ vào buổi sáng tinh mơ thanh bình, yên ả.

Mở đầu bài ca dao là nét chấm phá đơn sơ: Gió đưa cành trúc la đà. Làn gió sớm mai thổi nhẹ làm đung đưa cành trúc trĩu nặng sương đêm, tạo nên cái dáng mềm mại rất nên thơ. Đường nét của bức tranh duy nhất chỉ có một nét thanh mảnh của cành trúc la đà trên cái nền mờ ảo của bầu trời, của mặt hồ buổi sớm mai. Hình ảnh ấy tiêu biểu cho bao làng quê Việt Nam. Trong bài Thu Vịnh của Nguyễn Khuyến cũng có câu: cần trúc lơ phơ.

ở cấu tiếp theo không có hình ảnh mà chỉ có các âm thanh nối tiếp nhau: Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương. Tiếng chuồng chùa ngân nga, tiếng gà gáy rộn rã báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Đêm chuyển dần về sáng. Xa xa, vọng tiếng chuông chùa làm cho cảnh trở nên huyền ảo, cổ kính, trang nghiêm. Tiếng gà gáy gợi lên cuộc sống đời thường nơi thốn dã, gần gũi, đầm ấm. Âm thanh của cõi đạo, cõi đời hoà quyện với nhau, nhẹ nhàng lan toả trong không gian mênh mông, càng làm tăng vẻ thanh khiết, tĩnh lặng của một vùng đất nước.

Những ai đã đến Hồ Tây vào buổi sáng, khi màn sương dày đặc bao phủ mặt hồ thì mới thấy được cái hay, cái đẹp của câu: Mịt mờ khói tỏa ngàn sương và mới thực sự sống trong tâm trạng lâng lâng thoát tục trước vẻ đẹp hư hư thực thực của hồ.

Nếu ba câu thơ trên mới thấp thoáng hơi hướng của cuộc sống, thì ở câu thứ tư, hình ảnh cuộc sống lao động đã hiện ra khá rõ nét qua nhịp chày giã đó dồn dập của làng dân Yên Thái. Nhịp chày cũng là nhịp điệu hối hả của cuộc sống cần cù.

Ba âm thanh: tiếng chuông chùa, tiếng gà báo sáng, tiếng chày hoà quyện với nhau, gợi cảm giác về một khung cảnh thanh bình, êm ả, lắng sâu vào hồn người. Hình ảnh mặt gương Tây Hồ làm bừng sáng cả bài ca dao, bừng sáng cả lòng người đang say mê thưởng thức vẻ đẹp của hồ. Dưới nắng sớm, sương tan, mặt trời lên toả ánh sáng xuống mặt nước, Hồ Tây trở thành một tấm gương soi khổng lồ, vô cùng đẹp đẽ.

Vẻn vẹn chỉ bốn câu thơ lục bát mà cảnh đẹp Hồ Tây đã được ngòi bút tài hoa vẽ thành bức tranh thiên nhiên tuyệt mỹ. Ẩn chứa sau từng câu, từng chữ là lòng tự hào, yêu mến và gắn bó sâu nặng với quê hương của người dân Thăng Long ngàn năm văn vật.

Trên khắp đất nước việt Nam, ở đâu cũng có những cảnh đẹp làm xao xuyến lòng người. Xứ Lạng với: Đồng Đăng có phố Kì Lừa, Có nàng Tô Thị có chùa Tam Thanh. Hà Nội với ba sáu phố phường, Với Hồ Tây, Hồ Gươm, gò Đống Đa, chùa Một Cột.

Miền Trung với Đường vô xứ Nghệ quanh quanh, Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ. Xứ Huế với vẻ đẹp uy nghiêm, trầm tư của cung điện, đền đài, lăng tẩm, của sông Hương với núi Ngự Bình. Những đêm trăng sáng, tiếng hò ngân dài trên sông nước Hương Giang: Đò từ Đông Ba đò qua đập đá, Đò về Vĩ Dạ thẳng ngã ba Sình, Lờ đờ bóng ngả trăng chênh, Tiếng hò xa vọng nặng tình nước non.

Người dân Nam Bộ tự hào với mảnh đất trù phú, màu mỡ, bốn mùa hoa thơm trái ngọt, lúa chín vàng đồng: cần Thơ gạo trắng nước trong. Ai đi đến đó chẳng mong ngày về...

Tất cả những câu ca ấy dù mộc mạc hồn nhiên hay trau chuốt, trữ tình đều nói lên cảnh đẹp thơ mộng của đất nước và thể hiện tình yêu quê hương đậm đà, sâu nặng của nhân dân ta. Giống như bao bài ca dao nói về vẻ đẹp của giang sơn gấm vóc, bài ca dao Cảnh đẹp Tây Hồ sẽ sống mãi trong đời sống tinh thần của nhiều thế hệ.