Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà trong bài kí Người lái đò Sông Đà của Nguyễn Tuân

Nguyễn Tuân (1910 - 1987) là một nhà văn có lòng yêu nước thiết tha, niềm say mê vẻ đẹp thiên nhiên sông núi. ông còn là một nghệ sĩ tài hoa, lịch lãm, uyên bác, rất thích mô tả những cái gì hoặc dữ dội mãnh liệt, hoặc đẹp một cách tuyệt vời băng những câu văn vừa cổ kính, vừa mới mẻ, giàu màu sắc tạo hình và nhìn sự vật theo quan điểm thẩm mỹ vàn hoá. Nét phong cách nghệ thuật đặc sắc ấy của ông trong văn xuôi sau cách mạng có lẽ được bộc lô rõ nẹt và hấp dẫn nhất qua bài tuỳ bút nổi tiếng: Người lái đò Sông Đà.

Qua con mắt nhìn của một nghệ sĩ tài hoa với những giác quan tinh tế, trong cuộc vượt thác sông Đà này, Nguyễn Tuân đã làm hiện lên trước mắt người đọc hình ảnh người lái đò độc đáo.

Nguyễn Tuân không say sưa với những nét tính cách của nhân vật người lái đò. Đó là một nhân vật rất hấp dẫn. Là người nghệ sĩ tài hoa suốt đời đi tìm cái đẹp, nên dù chỉ miêu tả ông lái đò, Nguyễn Tuân cùng đã khắc hoạ thành một con người lao động không những trí dũng tuyệt vời mà còn là một nghệ sĩ rất mực tài hoa trong công việc lao động sông nước, trong nghệ thuật leo thác vượt ghềnh của mình.

Nguyễn Tuân đã mô tả một cách rất chân thực, sinh động vừa trân trọng, vừa yêu thương, cảm phục nhân vật ông lái đò rất hiên ngang, trí dũng trong cuộc chiến đấu với những con sóng, con thác đầy hung dữ, hiểm nguy. Cuộc vượt thác, dưới ngòi bút của Nguyễn Tuân diễn ra như một trận đánh dữ dội có nhiều hồi, nhiều đợt, mỗi đợt có những thử thách ác liệt khác nhau, dòng sông bày ra những thạch trận hiểm hóc khác nhau lúc này Sông Đà reo lên như đun sôi lên 100 độ, muốn hất tung đi cái thuyền đóng vai một nắp ấm khổng lồ... Và đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục trong lòng sông... để vồ lấy con thuyền... phối hợp với đá, nước thác reo hò làm thành viện cho đá.. Nhưng ông lái đò vẫn không hề nao núng, trái lại vẫn bình tình, chủ động chiến đấu một cách dũng cảm như một vị chỉ huy trí dũng tuyệt vời, điều khiển con thuyền lần lượt vượt qua các thác ghềnh như phá cái trận đồ bát quái của dòng sông hung bạo. Và dòng nước hùm beo luôn luôn té mạnh trên Sông Đà. Nhưng người lái đò vẫn cười lên thác đến cùng như cưỡi bể.

Người lái đò còn là con người tài hoa tuyệt vời. Sóng, thác sông Đà rất khắc nghiệt. Chỉ cần ngưòi lái đò một phút thiếu chính xác, một tích tắc thiếu bình tĩnh, nhỡ tay hoa mắt là có thể phải trả giá bằng cả sinh mệnh của mình. Nhưng sóng thác của sông Đà có hung dữ đến đâu cũng bị khuất phục trước người lái đò thời nay. Bởi người lái đò là một nghê sĩ có nghệ thuật chở đò rất kỳ diệu, tài hoa. Nghệ thuật ấy được biểu hiện rõ nhất ở khả năng nắm chắc quy luật tất yếu của dòng sông Đà và nhờ thế mà người lái đò đã trở thành người tự do, người chiến thắng. Người lái đò đã nắm chắc được binh pháp thần sông, thần đá, thuộc lòng các luồng sinh, luồng tử mà chủ động trong mọi tình huống. Lúc thì cưỡi lên con thác nắm lấy bờm sóng mà phóng nhanh qua cửa tử, lúc lại ghì cương đè sấn lên mà chặt đôi con thác.\

Ngày xưa Nguyễn Tuân bị xem là nhà văn có quan điểm duy mỹ. Ngày nay, ông đã hướng ngòi bút của mình đến những con người lao đông để tim ra vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ của họ trong công việc lao động đầy hiểm nguy nhưng cũng vô cùng cao cả. Trên vai người lái đò, có một khoanh bầm củ nâu. Cái đồng tiền tụ máu ấy là cái hình ảnh quý giá của một thứ huân chương lao động siêu hạng tặng cho ‘Người lái đò Sông Đà”. Cái vết bầm bỗng nhiên được nâng lên tầm anh hùng ca.

Hình ảnh sông đà vừa hung bạo vừ trữ tình, hình ảnh người lái đò tài hoa tuyệt vời trên dòng sông ấy đã kết tinh được những nét nghệ thuật đặc sắc của Nguyễn Tuân. Đó là một nhà văn tài hoa uyên bác, hiểu biết nhiều lĩnh vực văn hoá, có ngôn ngữ, cách dùng hình ảnh độc đáo mới lạ, biến hoá gợi cảm, giàu chất tạo hình. Bài ký cũng đã làm cho ta yêu thêm vẻ giàu đẹp của thiên nhiên đất nước và càng yêu hơn nữa một nghệ sĩ tài năng Nguyễn Tuân - người đã hiến cho vườn văn học nước nhà những bông hoa tuỳ bút thật thắm sắc ngát hương.