Văn nghị luận: Cậy người không chắc bằng ở mình

Văn Công nước Đằng hỏi thầy Mạnh Tử rằng:

Nước Đằng ta là một nước nhỏ ở vào khoảng giữa nước Tề và nước Sở là hai nước lớn. Kể phận thì phải chiều cả hai nước, nhưng kể sức thì không thể chiều được cả. Chiều nước Tề chăng? Chiều nước Sở chăng? Ta thực không biết nên nương tựa vào nước nào để cho nước ta được yên ổn, thầy mưu tính hộ cho ta.

Thầy Mạnh Tử thưa:

Phàm việc gì mà cứ c. Chiều Tề thì Sở giận, chiều Sở thì Tề giận; mưu ấy chúng tôi không thể nghĩ kịp. Xin nói một cách là tự giữ lấy nước, đào hào cho sâu, đáp thành cho cao, cai trị một cách cố kết lòng dân, cùng dân giữ nước. Hoặc như có biến cố gì xảy ra, vua đã liều chết để giữ nước, thì chắc dân cũng liều chết để giữ nước, không nỡ bỏ vua. Thế là ta dùng cái lòng dân để giữ lấy đất nước, tự cường mà lo toan lấy việc nước. Còn chiều Tề hay chiều Sở thì tôi không thể quyết được.

Theo sách Mạnh Tử

Lời bản:

Người làm vua, điều cần nhất là phải giữ hết nghĩa làm vua, và thương yêu muôn dân. Cái chính sách giao hiếu với kẻ mạnh chỉ là cái thế phải thế, cái chính sách tự lo cho mạnh mới là toàn bằng cái lí ớ mình. Vì rằng mình dựa vào người, tất bị người khinh mà mình phải e nể. Đã gặp cái cảnh khinh, cảnh e nể, không chóng thì chầy an toàn sao cho được. Đã đành rằng, nước nhỏ phải nể việc thờ kẻ mạnh, mà không có chí tự làm cho mình mạnh, nên thầy Mạnh Tử mới bảo như thế. Mà phải thật, người lãnh đạo dân đã cùng dân đồng sống chết, cả dân cùng cam tâm cùng sống chết. Thế là cả nước một lòng, cái sức mạnh vô hình ấy, hồ dễ nước nào dám xâm phạm. Đã được như thế có việc gì phải sợ hãi ai.

Tuy vậy, thời thế ngày nay, có phần khác xưa, nội trị dù có đầy đủ, ngoại giao cũng cần phải sáng suốt, khôn ngoan thì nước mới đứng vững trên thế giới này được