Kể lại câu chuyện Sự tích Hồ Ba Bể

Xưa ở xã Nam Mẫu (thuộc tỉnh Bắc Cạn) có mở ngày hội cúng Phật rất đông vui. Mọi người thi nhau cúng Phật cầu phúc. Một hôm, bỗng nhiên xuất hiện một bà già ăn xin, trông bà ta thật bẩn thỉu, gớm ghiếc, mọi người ai cũng ghét và xa lánh bà.

Cách đó không xa, có một gia đình chỉ có hai mẹ con sống rất nghèo khổ thấy bà cụ đói rách thì thương xót, cho ăn, cho ngủ. Đêm hôm ấy, người mẹ tỉnh giấc thấy trên chiếc chõng giữa nhà có một luồng ánh sáng, rực lên trong đêm mà chẳng thấy bà lão đâu cả. Người mẹ chỉ thấy một con Giao Long to lớn đang cuộn mình nằm ngủ. Người mẹ vô cùng sợ hãi, nhưng cũng chẳng biết phải làm gì và ngủ thiếp đi.

Sáng hôm sau, bà lão chuẩn bị đồ đạc để ra đi, bà ta nói: Chúng nó thờ Phật mà kì thực là buôn Phật. Đáng phải chịu tội chết chìm, chỉ có mẹ con nhà bà là tốt bụng.

Thế rồi bà cho hai mẹ con một gói tro dặn rắc quanh nhà và một chiếc vỏ trấu rồi vụt biến mất.

Hai mẹ con đem chuyện kì lạ kể cho mọi người nghe nhưng chẳng có ai tin. Họ chỉ cười. Tối đến, khi mọi người đang làm lễ bái thì bỗng từ dưới đất có một dòng nước phun lên chính giữa bàn thờ Phật, nước phun mỗi lúc một mạnh và cuốn phăng đi tất cả đồ đạc, người, vật, nhà cửa, đất đá... tạo thành một cái hố rất sâu. Nhưng lạ thay, nền nhà của hai mẹ con nhà kia vẫn còn và được nâng lên cao theo dòng nước.

Nhớ lời bà lão dặn, hai mẹ con lấy mảnh trấu ra, vừa đặt xuống thì ngay lập tức nó biến thành chiếc thuyền, hai mẹ con họ chèo thuyền cố hết sức để đi cứu giúp những người gặp nạn;

Ngày nay, chỗ đất sụt do nước lũ đó chính là hồ Ba Bể, giữa hồ có một hòn đảo nhỏ, đó là nền nhà của hai mẹ con nhà kia. Mọi người gọi đó là “Pò Giả Mải” nghĩa là “Gò Bà Goá”.